ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 6، شهریور 1404 ، شماره پی در پی 112

تحلیل سبکی رمان ازبه اثر رضا امیرخانی بر اساس نظریه ژرار ژنت

صفحه (81 - 100)
رضا زندآور ، رقیه صدرایی (نویسنده مسئول)، مریم برزگر
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1404

چکیده

زمینه و هدف: رمان ازبه اثر رضا امیرخانی یکی از آثار داستانی معاصر است که ساختار روایی خلاقانه، تو در تو و پیچیده ای دارد. هدف اصلی این جستار آن است که با تکیه بر نظریه ژرار ژنت و علم روایت‌شناسی که روش و اصول ساختاری قصه از ابتدا تا رسیدن به هدف نهایی نویسنده را می‌تواند بصورتی سامانمند و طبقه بندی شده ارائه دهد، به بحث و بررسی پیرامون شیوه های نوین، شگردها و تکنیک‌های روایی در داستان ازبه بپردازیم.

روش مطالعه: روش مطالعه در این پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی است و بررسی بخشی از روایتهای رمان ازبه بر اساس مؤلفه نظم، تداوم، زمان و بسامد بر اساس نظریه روایت‌شناسی ژرار ژنت میباشد.

یافته های پژوهش: روایت در داستان ازبه بشیوه نامه نگاری است از این رو، راوی خاصی ندارد و هر نامه از زبان یک شخصیت روایت میشود. داستان با نامه فرانک دختر بچه مدرسه ای که پدر و مادرش را از دست داده است به عقاب تیز پرواز ـ خلبان مشکات ـ آغاز میشود در ادامه تلاشهای همسر خلبان مشکات برای رهایی او از افسردگی با توسل به دوستان قدیمی سرهنگ مرتضی مشکات. در صحنه هایی که حالات و شرایط روحی سرهنگ مشکات پس از جانبازی توصیف میشود، در نامه هایی که طیبه برای خانم تیموری همرزم مرتضی مشکات نوشته میشود، نامه هایی که میان وی با سایر دوستانش تبادل میگردد سرعت روایت کند است و حذف و خلاصه گویی چندان مورد توجه قرار نگرفته است و در زمانیکه قصد دارد زمان را خنثی نماید، از گفتگو بهره میگیرد.

نتیجه پژوهش: محورهای اصلی روایت در داستان ازبه شامل نظم، تداوم، وجه، بسامد و لحن میباشد. نظم زمانی در داستان ازبه تقریباً مورد توجه قرار گرفته است و از زمان‌پریشی در روایت آن چندان اثری نیست. روایت معمولاً کند است و با توصیفات کامل همراه است. با توجه به آنکه داستان از زبان یک راوی بیان نمیشود، کمترین فاصله میان متن و روایتگری وجود دارد و لحن محزون و شکایت بیشتر از سایر لحنها مورد استفاده قرار گرفته است.

کلمات کلیدی
روایت شناسی , ژرار ژنت , داستان معاصر , از به , رضا امیرخانی.

• احمدی. بابک (1385). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز، صص 314 ـ 316 ـ 315 ـ 317 ـ 291.
• اخوت. احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان نشر فردا، صص 97 ـ 201 ـ 108-8.
• امیرخانی. رضا (1387). ازبه. چاپ هفتم. تهران: نیستان.
• ایگلتون. تری (1380). پیش درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه: عباس مخبر. تهران: نشر مرکز، صص 146 ـ 145 ـ 147.
• بجنوردی. بنفشه و دیگران (1402). «روایت و کانون شدگی در ادبیات داستانی دفاع مقدس بر اساس نظریه ژنت با تکیه بر وجه ایدئولوژیک». نشریه علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). دوره 16. شماره پیاپی91. صص 17 ـ 32.
• پاشایی. محمد (1394).« بررسی روایت در رمان چشمهایش از دیدگاه ژرار ژنت». زبان و ادب فارسی (نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز). سال 68. شماره 231. صص 41 ـ 57.
• پرین. لارنس (1378). ادبیات داستانی ساختار، صدا و معنی. ترجمه: حسن سلیمانی و فهیمه اسماعیل‌زاده چاپ سوم. تهران: رهنما، ص 20.
• تاسین. لوئیس (1390). نظریه های نقد ادبی معاصر. ترجمه: مازیار حسین زاده و فاطمه حسینی. تهران: نگاه امروز، صص 146 ـ 273.
• تودوروف. تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه: محمد بنوی. چاپ دوم. تهران: آگه، صص 57 ـ 58.
• تولان. مایکل. جی (1383). درآمدی نقادانه ـ زبانشناسی بر روایت. ترجمه: ابوالفضل حری. تهران: بنیاد سینمایی فارابی، صص 59 ـ 61 .
• حری. ابوالفضل (1389). «همبستگی سطوح روایت و فراکارکردهای هلیدی در داستان حسنک وزیر». ادب‌پژوهی. (4 (12). صص 78 ـ 69.
• شلومیت ریمون. کنان (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمه: ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر، صص 22 ـ 126.
• ژنت. ژرار (1398). گفتمان روایت؛ جستاری در باب روش. ترجمه: معصومه زواریان. تهران: سمت، ص 141.
• سید حسینی. رضا (1384). مکتبهای ادبی. چاپ چهارم. 2 جلد. تهران: نگاه،ص 1159.
• شعیری. حمیدرضا (1389). تجزیه و تحلیل نشانه معناشناختی گفتمان. چاپ دوم. تهران: سمت، ص 6.
• فورستر. ادوارد مورگان (1403). جنبه های رمان. ترجمه: ابراهیم یونسی. چاپ دوازدهم. تهران: نگاه، ص 94.
• قاسمی‌پور. قدرت (1387). زمان و روایت. مجله نقد ادبی. سال اول. شماره یک. صص 123 ـ 144.
• کالر. جاناتان (1385). نظریه ادبی. ترجمه: فرزانه طاهری. چاپ دوم. تهران: نشر مرکز، صص 120 ـ 121.
• گلشن. مریم و همکاران (1400). «روایت‌شناسی رمان رقصندگان بر اساس دیدگاه ژرار ژنت». نشریه علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی. دوره 14. شماره 67. صص 21 ـ 36.
• لرستانی. زهرا و امیری. سمیه (1392). «بررسی و تحلیل عناصر داستانی در رمانهای رضا امیرخانی». فصلنامه ادبیات داستانی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی. سال اول. شماره 4. صص 113 ـ 133.
• لوته. یاکوب (1386). مقدمه ای بر روایت در ادبیات و سینما. ترجمه: امیر نیکفرجام. تهران: مینوی خرد، ص 72.
• مکاریک. ایرناریما (1385). دانشنامه نظریه های ادبی معاصر. ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: انتشارات آگه، ص 149.
• والاس. مارتین (1382). نظریه های روایت. ترجمه: محمد شهبا. تهران: هرمس، صص 144 ـ 143 ـ 91.
• وبستر. راجر (1382). پیش درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی. ترجمه: الهه دهنوی. تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 55.